زهرا کوزهگر مسئول کارگاه زمانی که از تهران به رامسر برگشت تنها یک هدف داشت: احیای هنر مادر؛ و در ادامه در گفتگو با خبرنگار بلاغ گفت: مادرم سالها چادرشب میبافت. اسم کارگاه «مریمبانو» را به احترام و یاد همان مادر انتخاب کردم. وقتی دیدم این هنر در حال فراموشی است، احساس کردم وظیفه دارم دوباره زنده اش کنم.
وی ادامه داد: بازگشت به رامسر برای من فقط یک تصمیم کاری نبود بلکه یک تعهد عاطفی و فرهنگی نیز بوده است. مکانی که حالا تبدیل شده است به یک کارگاه تولیدی و آموزشی درواقع همان خانه مادری اوست؛ جایی که هر گوشهاش نشانی از خاطرات و نقش دستان مادر دارد.
از کمربند زنان روستایی تا پارچههای هنری مدرن
این بانوی هنرمند رامسری افزود: «چادرشب» یا به زبان محلی «لابَند» بخشی جداییناپذیر از فرهنگ غرب مازندران و شرق گیلان بوده است. لابند نماد زنان سختکوشی بود که در مزارع برنج و مرکبات دوشادوش مردان کار میکردند و این پارچه را برای محافظت و گرم کردن به دور کمر خود میبستند یا برای جشنها و مراسم جهیزیه بران از آن استفاده میکردند. در روزگاری که هنوز کمد و صندوقهای مدرن وجود نداشت چادرشب کاربردهای مهم دیگری هم داشت، بستن رختخواب.
کوزهگر تصریح کرد: به همین دلیل یکی از اصلیترین اقلام جهیزیه دختران شمال بود اما با تغییر سبک زندگی، ورود ماشینهای بافت و صنعتی شدن پارچه بافی و متعاقبا کمرنگ شدن نقش زنان در کارهای سخت روستایی، این هنر نیز رو به فراموشی رفت. زهرا کوزهگر دقیقاً بر همین نقطه تمرکز دارد؛ چادرشب بافی فقط بافتن یک پارچه نیست بلکه میراث مادران ما و همه زنان شمالی است. چیزی که بدون احیا ممکن است برای همیشه به دست فراموشی سپرده شود.
مریمبانو؛ یک برند با هویت فرهنگی
وی خاطرنشان کرد: نام «مریمبانو» فقط یاد مادرم نیست؛ بلکه حالا دیگر نام یک برند ثبت شده است. در اردیبهشت ۱۴۰۱ این نام رسماً ثبت شد تا این هنر سنتی با هویتی رسمی و قابل عرضه در بازار رقابتی به گردشگران داخلی و خارجی معرفی شود.
این بانوی هنرمند یادآور شد: برای اینکه این هنر در بازارهای امروز دیده شود باید هویت مستقل میداشت. اگر برند ثبت نمیکردیم کارگاه نمیتوانست وارد مسیر حرفهای و صادراتی بشود. امروز «مریمبانو» نه فقط تولیدکننده چادرشب بلکه خالق محصولاتی مدرن و کاربردی هم است. محصولاتی که هم با زندگی امروز سازگارند و هم اصالت چادرشب را حفظ کردهاند.
حفظ میراث سنتی همراه با اشتغال برای زنان
کوزهگر درباره اهداف راهاندازی کارگاه چادر شب بافی گفت: راهاندازی کارگاه مریمبانو سه هدف مهم را دنبال میکند، اول حفظ یادگارهای پیشینیان که یکی از شعارهای کلیدی کارگاه ماست. شعار ما این است که حفظ یادگارهای گذشتگان رسالت ماست. تمام فعالیتها هم بر همین اساس شکل گرفته تا چادرشب بافی نه فقط بهعنوان یک هنر بلکه بهعنوان یک بخش از حافظه جمعی شمال ایران زنده بماند.
وی اظهار داشت: هدف دوم ما توسعه گردشگری فرهنگی است که با توجه به گردشگری پررونق در رامسر یعنی تبدیل کردن کارگاه مریمبانو به یک جاذبه فرهنگی است. محلی که گردشگران بتوانند از نزدیک فرایند بافت پارچههای سنتی را ببینند، عکس بگیرند و محصولات اصیل تهیه کنند و در مرحله سوم ایجاد اشتغال برای زنان هدف دیگر این کارگاه است. این بخش شاید مهمترین مأموریت اجتماعی کارگاه ما باشد. زنانی که امروز در مریمبانو کار میکنند هم سرپرست خانوار هستند یا زنان خانهدارِ بیدرآمد که میخواهند سهمی در اقتصاد خانواده داشته باشند. علاوه بر آن هنرجویان علاقهمندان به هنر و دختران جوان هم در کارآگاه ما اشتغال دارند.
این کارآفرین رامسری افزود: زندگی مدرن و اشتغال زنان در ادارات این روزها مرسومتر شده است اما ما میخواهیم این هنر فرصتی باشد تا زنان خصوصا بانوان خانهدار بتوانند علاوه بر یادگیری یک هنر سنتی و زیبا و دیرینه برای خود درآمدزایی هم داشته باشند.
کارگاهی در خانه مادری
کوزهگر ادامه داد: کارگاه مریمبانو در شهریور ۱۳۹۹ با حضور معاون فرماندار، رئیس میراث فرهنگی، شهردار و اهالی محل افتتاح شد. شروع کار فقط با یک استادکار و شش هنرجو بود اما تا امروز دهها بانوی علاقه مند بهطور مستقیم و غیرمستقیم با این مجموعه همکاری دارند.این کارگاه تنها به تولید بسنده نکرد.در خرداد ۱۴۰۱ با اخذ مجوز رسمی از سازمان فنیوحرفهای «آموزشگاه لابندبافی» نیز در همین محل راهاندازی شد. به این ترتیب کارگاه به یک مرکز تولید و آموزش همزمان تبدیل شده است.
وی تاکید کرد: ورود به کارگاه مریمبانو تجربهای است که نمیتوان آن را فراموش کرد. اتاقی که زمانی اتاق نشیمن خانواده بود حالا پر از چلههایی است که با نظم روی پاچال بسته شدهاند. رنگها درهم میدرخشند: قرمز، آبی، سبز، زرد، بنفش و نخها مثل رشتههای خاطره از دل گذشته بیرون میآیند و با سلیقه در کنار هم بافته می شوند تا طرحهای سنتی و مدرن اما جذاب را بوجود بیاورند.صدای منظم پاچال تپش قلب کارگاه مریم بانو ست و مثل یک موسیقی فضا را پر میکند.
این کارآفرین رامسری افزود: لابندبافی فقط تکنیک نیست بلکه حاصل صبر و حوصله است. عشق میخواهد چون هر ضربه دستگاه یعنی حفظ یک خاطره که هرچند مشقت دارد اما خروجی که یک چادر شب زیبا خواهد بود واقعاً باعث انگیزه بسیار برای ما میشود.
کورهگر تصریح کرد: اگرچه امروزه دیگر چادرشب به عنوان کمربند یا رختخواببند استفاده نمیشود، اما کارگاه مریمبانو آن را تبدیل به محصولاتی کرده که با زندگی مدرن سازگار است: پوشاک، رومیزی و روتختی، کوسن، کیف و ساکدستی، کولهپشتی، لوازم مدرسه، اکسسوریها و تزئینات شخصی، دیوارآویزها و تابلوهای پارچهای که ترکیبی از اصالت و خلاقیت است.همین ویژگی باعث شده گردشگران و علاقه مندان داخلی و خارجی خریدار دائمی این پارچهها باشند.
نبود حمایت و سختی تامین مواد اولیه
وی عنوان کرد: با وجود تمام موفقیتها کارگاه با مشکلات جدی روبهروست. مواد اولیه باکیفیت گران است و حمایتهای دولتی محدود. بیمه هنرمندان هنوز دشواریهای زیادی دارد و از همه مهمتر ورود کالاهای خارجی ارزانقیمت بازار را تهدید میکند.
این بانوی کارآفرین رامسری معتقد است که اگر حمایت کافی باشد چادرشب بافی میتواند به یکی از مهمترین هنرهای صادراتی ما تبدیل شود اما هنوز خیلی از مشکلات روی دوش تولید کنندهها باقی مانده است.»
جایی که گذشته و آینده گره میخورد
به گزارش بلاغ؛ کارگاه مریمبانو فقط یک مرکز تولید صنایع دستی نیست؛ نقطه تلاقی گذشته و آینده است.جایی که صدای بافتن چادر شب مادر هنوز در گوش زهرا میپیچد، اما محصولاتی ساخته میشود که زندگی زنان امروز را جذابتر میکند.
در روزگاری که بسیاری از صنایع دستی به فراموشی سپرده میشوند، این کارگاه نمونهای است از اینکه یک نفر چگونه میتواند یک میراث را دوباره زنده کند؛ چطور میتواند با بازگشت به خانه مادری، هم یاد مادر را زنده نگه دارد و هم برای زنان دیگر فرصت زندگی دوباره بسازد.
لابندبافی مریمبانو، حکایت ادامهدار یک عشق است؛عشقی که از یک مادر به دخترش رسیده و از آنجا به زنان یک شهر و شاید در آیندهای نه چندان دور تبدیل به یک میراث جذاب و زیبای جهانی شود. به امید آن روز.
گزارش: محمدعلی جوربنیان
انتهای خبر/
